Đất nước Việt Nam chúng ta sau bao thăng trầm lịch sử tất
không thể thiếu cho mình những bản tuyên ngôn độc lập. “Đại cáo bình Ngô” của
Nguyễn Trãi được xem như bản tuyên ngôn độc lập thứ hai, sau “Nam quốc sơn hà” –
Lý Thường Kiệt, và trước “Tuyên ngôn độc lập” – Hồ Chí Minh.
Nguyễn Trãi là một
người văn võ toàn tài, từng làm quan dưới triều nhà Hồ. Sau đó, ông tham gia
vào cuộc khởi nghĩa Lam Sơn vủa Lê Lợi. Ông được xem là một nhà văn hóa lớn, với
những đóng góp quan trọng vào sự phát triển của văn học cũng như tư tưởng Việt
Nam. Ông còn được công nhận là danh nhân văn hóa của Việt Nam và thế giới. Vào năm 1428, sau cuộc chiếng chống quân Minh
thắng lợi, Nguyễn Trãi thừa lệnh Lê Lợi viết “Đại cáo bình Ngô”.
Đầu tiên, tại sao lại nói “Đại cáo Bình Ngô” là một bản
tuyên ngôn độc lập? Thế, tuyên ngôn độc lập là gì? Tiêu chuẩn để được xem là một
bản tuyên ngôn độc lập thì đầu tiên tác phẩm đó phải được viết trong hoặc sau một
cuộc chiến. Ta có thể thấy “Nam quốc sơn hà” của Lý Thường Kiệt – bản tuyên
ngôn độc lập đầu tiên – được viết trong cuộc chiến chống Tống. Còn “Tuyên ngôn
độc lập” thì được chủ tịch Hồ Chí Minh viết sau chiến thắng giặc Pháp năm 1945.
Tương tự, “Đại cáo bình Ngô” là được viết sau chiến thắng quân Minh. Nội dung của
một bản tuyên ngôn độc lập phải bao gồm ba phần: khẳng định dân tộc, tuyên bố
thắng lợi, tuyên bố hòa bình. Không nhất thiết ohải đọc kĩ, ai cũng có thể thấy
rằng bài cáo đã chứa đủ cả ba điều kiện trên. Dáng dấp tuyên ngôn độc lập được
thể hiện rõ nét nhất là qua đoạn đầi của “Đại cáo bình Ngô”
Ngay từ những câu đầu tiên, “Đại cáo bình Ngô” đã khẳng định
tính hiển nhiên của nên văn hiến nước nhà. Các cụm từ “từ trước”, “vốn ” nhấn mạnh
tính lâu đời của dân tộc. Tiếp nối là “đã chia”, “phong tục… cũng khác” như vạch
rõ ranh giới khác biệt của bờ cõi hai nước, không thể nhầm lẫn. Tất cả như khẳng
định lại tính hiển nhiên, vốn có, sự lâu đời của nên độc lập nước ta. Sau đó,
Nguyễn Trãi đã điểm danh các triều đại của
nước ta “Triệu, Đinh, Lí, Trần” song song với các triều ở phương bắc “Hán, Đường,
Tống, Nguyên”. Cách dùng từ “xưng đế một phương” như chỉ sự ngang hàng, không
thua kém dù chúng ta chỉ là một nước nhỏ. Từ xưa, khi Trung Quốc xưng hoàng đế,
các nước xung quanh chỉ có thể xưng vương. Tuy nhiên, từ đời nhà Ngô, Ngô Quyền
cũng đã xưng hoàng đế, nhấn mạnh sự ngang hàng của hai nước. Biện pháp liệt kê
cũng như câu đối của tác giả càng khiến chúng ta cảm nhận được rõ hơn tầm vóc của
cả hai nước. Trong bài cáo, Nguyễn Trãi cũng đã thể hiện sự tự tôn, tự hào dân
tộc: “hào kiệt đời nào cũng có”. Nghệ thuật liệt kê lại được vận dụng để nhấn mạnh
sự thất bại của kẻ thù, : “Lưu Cung… thất bại”, “Triệu Tiết … tiêu vong”, “bắt
sống Toa Đô”, “giết tươi Ô Mã”, nhấn mạnh chủ quyền dân tộc. Ở cuối đoạn, “chứng
cớ còn ghi” như lần nữa nhấn mạnh lại nền độc lập dân tộc, như chỉ rằng chứng cớ
ghi rõ, chối cũng không được.
Ta có thể nói “Đại cáo bình Ngô” là một bản nâng cấp của “Nam
quốc sơn hà” làm hoàn thiện hơn bản tuyên ngôn độc lập ngắn gọn đầu tiên của nước
ta. Trong khi Lý Thường Kiệt chỉ dùng bốn câu ngắn ngủi để nhấn mạnh độc lập
dân tộc, Nguyễn Trãi đã có một bài cáo dài để lấp đi tất cả các khuyết điểm của
Lý Thường Kiệt. Thay vì chỉ nói đơn giản “nam đế cư”, Nguyễn Trãi đã liệt kệ rõ
các triều đại Việt Nam trước đó, làm rõ thêm cho chữ “đế” của Lý Thường Kiệt. “Định
phận tại thiên thư”, sách trời thì quá xa vời với con người, dù biết trời cao đại
diện cho sự đúng đắn và chính trực, tuy nhiên không ai có thể thấy, nhưng bài
cáo lại lần nữa làm rõ khi nói “chứng cớ còn ghi”, tức ai nếu tìm hiểu đều sẽ
thấy, không phải thứ bí ẩn bị che giấu gì. Tất cả như tăng thêm tính thuyết phục
cho người đọc khi đề cập tới tính sở hữu lãnh thổ Việt Nam. Không như Lý Thường
Kiệt chỉ buông một lời hâm dọa “lai xâm phạm… thủ bại hư”, “Đại cáo bình Ngô”
đã hóa thực lời hâm dọa đó khi kể tên các chiến công lẫy lừng của nhân dân ta
trong lịch sử chống và giết giặc. Nhấn mạnh tính chủ quyền cũng như cho mọi người
cùng rõ đó không phải là một lời nói suông. Từ đó, “Đại cáo bình Ngô” trở thành
bản tuyên ngôn độc lập thứ hai, làm hoàn thiện hơn phiên bản đầu tiên.
Nguyễn Trãi đã rất thành công trong “Đại cáo bình Ngô”, biến
nó thành một văn bản khẳng định tính độc lập, cũng như lâu đời của đất nước ta.
Bài cáo chính là một minh chứng hùng hồn về con người cũng như đất nước dân tộc
mãi cho đến ngày nay.
Messie Huỳnh
* Đôi lời: viết gấp trước khi thi để lấy ý, tất nhiên là rất nhiều lỗi cũng như ý còn thiếu hay lập từ, mong mn thông cảm
hay đấy cảm ơn trước nha đang bí chưa biết viết như thế nào
Trả lờiXóacũng hay đấy nhưng p lên chú ý cách dùng từ.hay bị lặp lại và có nỗi
Trả lờiXóamk nghĩ p viết vậy vẫn chưa đủ lz rõ ý.đọc phần lớn như là p đang so sánh giữa đại cáo bình ngô của nguyễn trãi vs nam quốc sơn hà của lý thường kiệt nhiều hơn là chứng minh n là bản tuyên ngôn độc lập lần thứ 2.
dù sao cũng cảm ơn bạn,trên đây là ý kiến mà tớ đóng góp
ĂN ĐỘCCCCCC
Trả lờiXóa