Nghị luận "Mùa xuân nho nhỏ" - Thanh Hải

Thanh Hải, với phong cách thơ bình dị, đôn hậu, nhẹ nhàng của mình đã để lại cho nền thi ca Việt Nam không ít tác phẩm. Vào những ngày tháng cuối cùng của đời mình, ông vẫn không dừng bút, tiếp tục truyền đạt lại niềm yêu mến thiết tha cuộc sống, đất nước và cả nhứng ước nguyện của mình qua “Mùa xuân nho nhỏ”. Hồn thơ đầy tươi trẻ, thanh thản, "Mùa xuân nho nhỏ" không hề gợn lại một chút u buồn nào của một cuộc đời sắp tắt.

“Mọc giữa dòng sông xanh

Một bông hoa tím biếc

Ơi con chim chiền chiện

Hót chi mà vang trời

Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng”

Khổ thơ đầu bài thơ đã vẽ nên trong lòng người đọc một mùa xuân xứ Huế êm đềm thể hiện trọn vẹn cảm xúc, sự say sưa ngây ngất của Thanh Hải trước mùa xuân của thiên nhiên đất trời. Không nhộn nhịp nhiều sắc màu rực rỡ như mùa xuân của nhiều tác giả, mùa xuân của Thanh Hải đã bắt đầu với hai gam màu lạnh, tím và xanh, đầy nhẹ nhàng, trầm lắng. Màu tím, màu của xứ Huế, khiến người ta nghĩ ngay đến màu tím của tà áo dài của những cô gái Huế, màu tím của hoa sim giữa con sông xanh biếc. Cảm xúc về mùa xuân mở ra thật ngỡ ngàng. Từ “ơi” được đặt ở đầu câu cùng từ “chi” như đưa cách gọi đầy thiết tha, nhỏ nhẹ và yêu thương của xứ Huế vào nhạc điệu bài thơ. Bên cạnh đó, ta có thể thấy có sự chuyển đổi các giác quan từ thính giác, nghe thấy chim chiền chiện “hót” “vang trời” báo hiệu mùa xuân, sang thị giác, thấy “từng giọt” “rơi”, cho đến xúc giác, đưa tay ra “hứng” . Bên cạnh đó “giọt long lanh” ở đây không chỉ được hiểu là giọt mưa mùa xuân mà còn là giọt âm thanh, giọt sắc màu con chim chiền chiện thả vào đất trời, là giọt thời gian khiến tác giả ngây ngất. Từ đó, ta có thể thấy sự trân trọng của tác giả đối với đất trời, dòng sông và chim hoa muông lá qua hành động “hứng” đầy nhẹ nhàng, nâng niu. Giữa các dòng thơ hầu như không có hiệp vần ( trừ ơi và trời) nhưng vẫn đủ khiến cho người đọc say mê do hài hòa âm điệu giữa các tiếng, điều mà có lẽ chỉ bắt gặp trong thơ ca đương đại.

Từ mùa xuân thiên nhiên, tác giả chuyển sang cảm nhận về mùa xuân cuộc sống, đất nước, con người.

“Mùa xuân người cầm sung

Lộc giắt đầy trên  lưng

Mùa xuân người ra đồng

Lộc trải đầy nương mạ

Tất cả như hối hả

Tất cả như xôn xao…”

Hình ảnh mùa xuân như đọng lại trong lộc non, theo chân những người lính ra chiến trường bảo vệ tổ quốc, theo chân các bác nông dân ra đồng, hay chăng chính những con người này mang lại mùa xuân cho đất nước. Cách sử dụng điệp ngữ “tất cả” cũng như từ láy gợi tả “hối hả”, “xôn xao” và phép so sánh “như” làm cho giọng thơ trở nên dồn dập, khẩn trương hơn. Phải chăng dấu ba chấm ở cuối khổ thơ như muốn thể hiện sự dồn dập, khẩn trương này sẽ kéo dài mãi, là nhịp điệu lao động của nhân dân lúc bấy giờ trong công cuộc xây dựng lại đất nước, vươn lên tầm cao mới mà không có sự dừng lại, nghỉ ngơi. Hình ảnh này thậm chí còn được thể hiện rõ nét hơn nữa qua hai câu thơ:

“Đất nước như vì sao

Cứ đi lên phía trước”

Hình ảnh so sánh “vì sao” đầy đặc sắc, thú vị. Ta có thể thấy rằng những ngôi sao ở rất rất xa, tượng trưng cho việc tồn tại mãi mãi, vĩnh hằng. Ở đây, tác giả ví đất nước như vì sao luôn tồn tại và luôn cố gắng vươn lên, cao hơn, xa hơn nữa, trở thành một thiên thể giữa nền trời nhân loại, rực sáng trên thế giới. Nếu để ý, ở đây, tác giả còn sử dụng phụ từ “cứ” để nhấn mạnh, khẳng định thêm hình ảnh đất nước “đi lên phía trước” Tất cả các hình ảnh trên như thể hiện một đất nước tràn ngập sức xuân và niềm tin vào một tương lai tươi sáng.

Sau tất cả, những dòng thơ còn lại như đang thể hiện những suy nghĩ, tâm niệm của nhà thơ Thanh Hải.

“Ta làm con chim hót

Ta làm một cành hoa

Ta nhập vào hòa ca

Một nốt trầm xao xuyến.”

Nếu ở đoạn đầu, nhà thơ xưng hô “tôi” một cách kín đáo thì ở đây, ông lại dùng từ “ta”. Tại sao lại có sự thay đổi này? Bởi vì, ta có thể hiểu rằng “ta” ở đây không chỉ là nhà thơ mà còn là tất cả mọi người cùng chung khát vọng cống hiến cho mùa xuân đất nước. Bởi có lẽ bất kì ai trong chúng ta đều khát khao trở thành một điều gì đó có ích cho cuộc sống. nhà thơ khao khát được trở thành tiếng chim vui chào đón xuân về, được trở trành một cành hoa góp vào mùa xuân đất nước, được trở thành một nốt nhạc trong bản hòa ca bất tận của cuộc đời. Tác giả đã sử dụng điệp ngữ “ta làm” như một lời hứa, lời khẳng định chắc nịch về ý niệm cống hiến của mình. 

“Một mùa xuân nho nhỏ

Lặng lẽ dâng cho đời

Dù là tuổi hai mươi

Dù là khi tóc bạc”

Song, Thanh Hải còn thể hiện sự khiêm tốn cũng như cống hiến có ích cả cuộc đời mình cho đất nước. Không chỉ riêng ông mà còn nhiều người đang là những “mùa xuân nho nhỏ”, lặng lẽ làm việc quên mình vì tổ quốc, cho đi cả cuộc đời, từ “ tuổi hai mươi” cho đến “khi tóc bạc”. Họ chính là “những mùa xuân nhỏ”, cùng nhau tạo nên một “mùa xuân lớn” ấm no, hạnh phúc cho đất nước.

“Mùa xuân - ta xin hát

Câu Nam ai, Nam bình

Nước non ngàn dặm mình

Nước non ngàn dặm tình

Nhịp phách tiền đất Huế.”

Dù đi xa thế nào thì vào những giây phút cuối cùng của cuộc đời, người ta cũng sẽ nhớ về quê hương. Tác giả cũng vậy. Với giọng thơ đầy thiết tha chân thành, qua điệu Nam ai, Nam bình mênh mang da diết, tác giả đã trở về với mảnh đất Huế thân thương. Tác giả như muốn ôm trọn cả quê hương vào lòng, thể hiện niềm tin yêu và gắn bó đầy sâu nặng. Tác giả mở đầu bài thơ với hình ảnh đất Huế bông hoa tím giữa dòng sông xanh và cũng kết bài thơ với câu thơ “nhịp phách tiền đất Huế”. Qua đó, tình yêu quê hương của tác giả như trở thành một khúc ca trường tồn bất diệt, cho ta thấy tình yêu ân nghĩa thủy chung của ông đối với nơi chôn nhau cắt rốn của mình.

“Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải như là sự đúc kết của cả cuộc đời ông, thể hiện tình yêu quê hương, cuộc sống thiết tha, và ước vọng cống hiến của mình. Bằng sự tha thiết trong giọng thơ cùng nhiều nghệ thuật đặc sắc, “Mùa xuân nho nhỏ” đã góp phần làm nên tên tuổi của tác giả. Bài thơ đã được nhạc sĩ Trần Hoàn phổ nhạc và cũng trở thành một ca khúc không kém phần nổi tiếng. “Mùa xuân nho nhỏ” chính là món quà cuối cùng mà Thanh Hải dành cho cuộc đời này. Qua đó, tôi thêm phần biết ơn nhiều thế hệ, biết ơn sự cống hiến lặng thầm kia và sẽ cố gắng để có thể tự hào rằng bản thân mình cũng đang cống hiến thật nhiều cho đất nước, dù là những điều nhỏ nhặt thôi.

Messie Huỳnh